Een gesprek met Addison Armstrong

Je schreef Het licht van Luna Park toen je nog maar tweeëntwintig jaar was. Wat heeft je ertoe geïnspireerd deze fijngevoelige roman te schrijven?

Ik heb het soort boek geschreven dat ik zelf altijd lees. De eerste roman die ik ooit heb gelezen was Onder moeders vleugels van Louisa May Alcott, en sindsdien heb ik eigenlijk altijd over vrouwen en het verleden gelezen! Ik hou van verhalen over geschiedenis, vrouwen, familiegeheimen, ingewikkelde relaties en grijze gebieden op het ethische vlak. Ik heb misschien niet zoveel levenservaring als sommige andere auteurs, maar heb wel veel over het leven gelezen!

Het licht van Luna Park vindt zijn oorsprong in de couveusebaby’s van Coney Island, die deel uitmaken van de echte geschiedenis van de geneeskunde. Hoe heb je het onderzoek voor dit verhaal uitgevoerd? Vond je informatie die je heeft verrast?

Mijn onderzoek begon toen ik een willekeurig geschiedenisstuk las. Terwijl ik door het artikel scrolde, zag ik ineens een pop-up met een suggestie voor een ander artikel… en terwijl ik met mijn ogen rolde om de onwaarschijnlijkheid van het onderwerp – babycouveuses in een pretpark? – klikte ik op de link. Natuurlijk was ik meteen geboeid. Ik wilde zo snel mogelijk alles lezen over dr. Couneys couveuses: non-fictieboeken en primaire bronnen, zoals kranten, foto’s en interviews. Ik heb zelfs het Bellevue Ziekenhuis bezocht, dat een historische galerie heeft met een tijdlijn van het ziekenhuis, een oude ambulance en een eeuwenoude verbanddoos.

Wat ik verrassend vond? Alles! Ik kon bijvoorbeeld niet geloven dat mensen geld hadden betaald om baby’s te zien vechten voor hun leven. Ik stond er versteld van dat die tentoonstellingen echt hadden bestaan. Maar net zo verrassend als het bestaan van Couneys couveuseafdelingen was het feit dat sommige ouders couveuses afwezen. Diverse overlevenden van de couveuseafdelingen vertelden dat hun moeders pas een plek kregen aangeboden nadat moeders van baby’s die vóór hen waren geboren hetzelfde aanbod hadden afgeslagen. Alleen de baby’s die daadwerkelijk naar Coney Island gingen (of Atlantic City) leven nog.

Tot slot schrok ik van de overeenkomst tussen Couneys exposities en de met eugenetica verband houdende tentoonstellingen die je in die tijd steeds meer zag. De couveuseafdelingen waren in alle opzichten onverenigbaar met de setting. Ze waren een oase van rust binnen de hectiek van een pretpark, een plek van hoop en acceptatie in een wereld waarin de rest van de wetenschap zich richtte op selectieve voortplanting en sterilisatie.

Hoe kwam je op het idee van de twee hoofdrolspeelsters – Althea en Stella? Zijn ze gebaseerd op echte mensen of werden ze door iemand in het bijzonder geïnspireerd?

Geen van beiden is gebaseerd op een echte persoon, hoewel ik natuurlijk niet over Althea als moeder kan schrijven zonder aan mijn eigen moeder te denken. Beide personages hebben elementen van mezelf in zich – van Althea’s standvastigheid, die zich vaak vertaalt in gereserveerd of asociaal gedrag (oeps) tot Stella’s carrière als onderwijzeres. In sommige opzichten heeft Stella ook elementen van mijn zus Ryan in zich; ze zijn allebei hondstrouw en zullen tot de laatste snik vechten voor hun dierbaren.

Wat is je favoriete scène in de roman en waarom?

Dit is een moeilijke vraag, want ik heb elke scène zo vaak herschreven en herlezen dat ik geen zin kan lezen zonder me alle eerdere versies ervan te herinneren. Dus er is voor mij geen scène die er uitspringt, maar ik vind die van Stella met haar leerlingen het leukst. Een van mijn favoriete momenten is als Robby zijn erwtenpuree over Stella’s gezicht smeert – ik moet erom lachen omdat me dat zelf ook weleens is overkomen!

De scènes van Althea met Charlie behoren ook tot mijn favorieten, omdat ze allebei zo intens zijn. Ik krijg ook een zelfvoldaan gevoel van hoe Althea de artsen tijdens de AMA-bijeenkomst aanpakt.

In dit verhaal worden de ingewikkelde moederbanden onderzocht en hoever een moeder gaat om haar dochter te beschermen. Wat heeft je ertoe gebracht deze relatie en de keuzes die Althea maakt te beschrijven?

Ik heb geluk gehad. Mijn vader en moeder zijn mijn basis; ik weet niet wie ik zonder hen zou zijn. Ze houden onvoorwaardelijk van me; en ik weet dat ze, net zoals Althea, alles voor me zouden opofferen. Ik weet ook dat er niets zou veranderen als ik erachter kwam dat ze niet mijn biologische ouders waren. Het is niet de bloedband die ertoe doet, maar de band die we met elkaar hebben. Ik heb zelf ook jaren met kinderen gewerkt – als lerares, mentor, kindermeisje, noem maar op. Ik ben zelf nog geen moeder, maar ik zou niet aarzelen offers te brengen voor de kinderen die ik heb gekend. Natuurlijk wil ik hier wel even benadrukken dat ik ze niet, zoals Althea, zou ontvoeren!

Hoe denk je dat de school Stella’s werksituatie zou hebben aangepakt als die in het heden speelde? Zou haar verhaal dan anders zijn?

Stella zou vandaag de dag zeker de mogelijkheid hebben om juridische actie tegen de school te ondernemen als die buitensporige fysieke dwangmaatregelen tegen de leerlingen zou gebruiken. Maar eigenlijk ligt Stella’s situatie helemaal niet zo ver in het verleden. De Individuals with Disabilities Education Act (oorspronkelijk de Education for All Handicapped Children Act) werd pas in 1975 van kracht, en de Americans with Disabilities Act kwam vijftien jaar later. Zelfs in onze tijd moet er nog veel worden gedaan. Natuurlijk wil ik geen al te negatief beeld schetsen! Veel van Stella’s kinderen zouden vandaag in inclusieve schoollokalen zitten, Augmentatieve en Alternatieve Communicatiemiddelen (AAC) gebruiken om te communiceren, in gemotoriseerde rolstoelen zitten en van een heleboel andere hulpmiddelen gebruikmaken. Anders dan in 1950 zijn scholen nu verplicht in de minst beperkende omgeving gratis en aangepast onderwijs te bieden aan alle leerlingen met (en zonder) speciale behoeften.

En wat voor invloed dit op Stella zou hebben… Ik zie zo voor me dat ze de school wegens de misstanden aanklaagt en als gevolg daarvan ontslagen wordt. Ik denk dat ze nog steeds in New York City zou zijn geëindigd, de geest van haar moeder najagend, omdat ze ook in dit nieuwe scenario Althea’s kracht en leiding nodig zou hebben gehad. Toch zou ze zich afvragen of ze het juiste voor haar kinderen deed, en toch zou ze haar verdriet en tijd buiten haar werk betekenisvol moeten opvullen.

Waarom heb je ervoor gekozen Jacks PTSS van de Tweede Wereldoorlog in het verhaal te verweven? Wat voegt dit toe aan de roman?

In de jaren veertig diende een derde van de Amerikaanse volwassen mannen in de Tweede Wereldoorlog, plus honderdduizenden Amerikaanse vrouwen. Hoewel eigenlijk niemand ongeschonden uit de oorlog kwam, was er heel weinig kennis over PTSS (de term werd pas in de jaren zeventig gangbaar en in 1980 als diagnose gebruikt). Terwijl het oorlogstrauma veteranen kwelde en in het verlengde daarvan hun dierbaren, werd er weinig gedaan om het probleem effectief te bestrijden. De gevolgen waren zo verreikend dat ik vond dat ik geen verhaal kon schrijven dat zich in de jaren vijftig afspeelde zonder hier aandacht aan te besteden.

Verder zag ik een duidelijke link tussen de eugeneticabeweging in Althea’s tijdperk en de oorlog in dat van Stella. Net zoals Althea’s acties tot Stella’s omstandigheden leidden, legde de eugeneticabeweging in de jaren twintig de grondslag voor Hitlers wreedheden tijdens de Tweede Wereldoorlog en hun nasleep.

Ik denk dat Jacks worstelingen ook nodig zijn voor Stella. Ze is een vechter, en ik wilde dat ze van vechten tégen haar man naar vechten mét haar man ging. Om een sterk huwelijk neer te kunnen zetten, moesten ze de juiste persoon voor elkaar zijn – maar er moest iets in de weg zitten. Voor Stella was dat verdriet. Voor Jack het oorlogstrauma.

Wat hoop je dat lezers van Het licht van Luna Park zullen opsteken?

Ik hoop dat ze zien hoe sterk onvoorwaardelijke liefde is. En bovenal dat ieder mens die liefde waard is. Er zijn mensen in het verhaal (en in onze geschiedenis en zelfs in ons heden) die beweren dat sommige mensen niet sterk genoeg, niet slim genoeg, niet vaardig genoeg, niet wit genoeg, niet gezond genoeg zijn – maar ik wil dat lezers zien dat een persoon op elk niveau en in alle omstandigheden liefde kan geven en ontvangen.

Zonder iets te verklappen: heb je altijd geweten hoe het verhaal zou eindigen?

Ik wist altijd hoe het met Althea, Stella en de anderen zou aflopen, maar het laatste hoofdstuk (van Althea) schreef ik op voorstel van mijn redacteur. Mijn moeder had hetzelfde voorgesteld nadat ze het manuscript maanden daarvoor had gelezen, maar dat had ik (heel dom) genegeerd! Ik wist wat er in dat hoofdstuk zou gebeuren, omdat ik er al op had gezinspeeld in de brief van dr. Morrison aan Stella, maar niet dat ik de scène zelf in de roman zou verwerken.     

Wat ga je hierna doen?

Ik ga mijn master Reading Education aan de Vanderbilt University afronden en hoop daarna in Nashville te blijven om les te geven op een basisschool. In de tussentijd ga ik door met schrijven! Ik zou niet eens kúnnen stoppen! In mijn volgende projecten onderzoek ik, net zoals in Het licht van Luna Park, weinig bekende historische tijdperken of gebeurtenissen en de keuzes die vrouwen daarin al of niet hadden.