Interview met de dochter van Mala Kacenberg

Heb je altijd al geweten van de ellende die je moeder heeft doorstaan tijdens de oorlog?
Een paar van mijn vroegste herinneren zijn van mijn moeder die ons met betraande ogen verhalen uit de oorlog vertelde, vooral op vrijdagavond. Deze verhalen waren slechts fragmenten, niet op chronologische volgorde verteld, maar voor onze onschuldige oortjes klonken ze ongelofelijk. Pas toen we ouder werden werd ons duidelijk hoe angstaanjagend en moeilijk de jaren tijdens de Tweede Wereldoorlog waren geweest voor mijn moeder, en natuurlijk voor alle Joden in Europa. Het was vrij bijzonder dat mijn moeder haar leven lang contact had gehouden met de eigenaren van het hotel waar zij zich had verscholen tijdens de oorlog. Ze stuurden elkaar brieven, familiefoto’s en een keer kwamen zelfs de twee zoons van de hoteleigenaren – die zich mijn moeder nog uit hun jeugd herinnerden – langs. Mijn moeder droeg de nalatenschap van de oorlog altijd met zich mee.

Mala emigreerde na de oorlog naar Londen; woont je familie hier nog steeds?
Mijn ouders hebben al hun kinderen in Londen grootgebracht. Mijn broers en zus zijn allemaal naar de VS geëmigreerd om te trouwen, maar ik zie Londen nog steeds als mijn thuis. Ik heb altijd in Londen gewoond, ik ben er getrouwd en heb er mijn kinderen grootgebracht.

Is Mala ooit nog teruggegaan naar Tarnogród?
Nee – we hadden altijd het idee dat het te traumatisch voor haar zou zijn, ook al zei ze af en toe dat ze er graag heen wilde. Mijn moeder vertelde ons dat ze te bang was haar man en kinderen mee te nemen, ze dacht dat we er te Joods uitzagen en besloot daarom uiteindelijk toch maar niet terug te gaan naar Tarnogród. De herinneringen achtervolgden haar nog steeds.

Wanneer besloot Mala dit boek te schrijven?
Mijn moeder had vijf kinderen en toen die allemaal het huis uit waren, groeide mijn moeders vastbeslotenheid om haar ervaringen niet in de vergetelheid te laten geraken en begon ze korte notities te maken van de rode draad van haar verhaal. Het duurde een paar jaar voor zij de kracht en tijd vond om alles te schrijven en te herschrijven. Mijn zus hielp mijn moeder het verhaal uit te typen en zij bundelden het samen in een manuscript dat wij uiteindelijk konden delen met een kleine Joodse uitgever in de VS.

Ben je tijdens het lezen van je moeders verhaal achter dingen over je familie gekomen die je nog niet wist?

Het lezen van mijn moeders verhaal heeft voor mij de tijdslijn van de gebeurtenissen waarover zij ons had verteld duidelijk gemaakt. Om het zo allemaal samen te lezen in plaats van de losse fragmenten die mijn moeder af en toe deelde was een heel emotionele ervaring. Het werd duidelijk wat een traumatische ervaring mijn moeder had overleefd en wat een ongelofelijke kracht, moed en geloof zij had.

Waarom was het zo belangrijk voor de familie dat je moeders ongelofelijke overlevingsverhaal zou worden uitgebracht?

De afgelopen jaren zijn er veel gevallen van Holocaustontkenning. Mijn moeder heeft het altijd belangrijk gevonden dat de gebeurtenissen van die verschrikkelijke jaren die zij heeft meegemaakt nooit zouden worden vergeten en zeker nooit zouden worden ontkend. Wij, als familie, beseffen ook hoe belangrijk een ooggetuigenverslag van veel van deze wreedheden is. Het is wat zij nalaat, niet alleen aan ons maar aan de wereld.

Wat hoop je dat onze lezers uit het boek zullen halen?

Ik hoop dat de lezers meer inzicht zullen hebben in de gebeurtenissen van de Holocaust en zullen leren dat we het allemaal in ons hebben moeilijkheden en verschrikkelijke beproevingen te doorstaan als we maar genoeg wilskracht en geloof houden, evenals veerkracht en een vastberadenheid om te overleven.

Malach was overduidelijk heel belangrijk voor je moeder. Dus als laatste vraag: hebben jullie een kat?

Wij hebben nooit een kat gehad maar mijn moeder zette altijd een schoteltje melk bij onze achterdeur voor passerende katten. Ongelofelijk genoeg kwam de kat op het einde van haar leven weer terug, toen ze in het ziekenhuis lag tijdens haar laatste ziekte. Het ziekenhuis, Wittington Hospital in Noord-Londen, had een grote kat als symbool (naar het verhaal van Dick Wittington en zijn kat). Mijn broer belde me vanuit het ziekenhuis en vroeg: ‘Wat is dat allemaal met die kat?’  en onze familie voelde zich getroost dat in haar laatste dagen mijn moeders beschermengel was teruggekeerd.